خبرگزاری زردیس – گروه هنر – علیرضا سعیدی: کارکرد تیتراژ چیزی شبیه به جلد کتاب است که طراحش تلاش می‌کند با انتخاب عناصر، فرم‌ها و چینش‌ها با کمک گرافیک و موسیقی مخاطبان یک اثر را در جریان موضوع قرار دهد. شرایطی که گاهی بسیار نکته‌سنج، اندیشمندانه و حساب شده پیش روی مخاطبان قرار می‌دهد و گاهی هم به قدری سردستانه و از روی ادای یک تکلیف اجباری ساخته می‌شود که بیننده را از اساس با یک اثر تصویری دور می‌کند.

آنچه بهانه‌ای شد تا بار دیگر رجعتی به کلیدواژه «تیتراژ» داشته باشیم، مروری‌بر ماندگارترین و خاطره‌سازترین موسیقی‌های مربوط به برخی برنامه‌ها و آثار سینمایی و تلویزیونی است که برای بسیاری از مخاطبان دربرگیرنده خاطرات تلخ و شیرینی است و رجوع دوباره به آن‌ها برای ما در هر شرایطی می‌تواند یک دنیا خاطره به همراه داشته باشد. خاطره‌بازی که پس از آغاز و انتشار آن در نوروز ۱۴۰۰ استقبال مخاطبان، ما را بر آن داشت در قالب یک خاطره‌بازی هفتگی در روزهای جمعه هر هفته، روح و ذهنمان را به آن بسپاریم و از معبر آن به سال‌هایی که حالمان بهتر از این روزهای پردردسر بود، برویم.

«خاطره‌بازی با تیتراژهای ماندگار» عنوان سلسله گزارشی آرشیوی با همین رویکرد است که به‌صورت هفتگی می‌توانید در گروه هنر خبرگزاری زردیس آن را دنبال کنید.

در چهل و سومین شماره از این روایت رسانه‌ای به سراغ موسیقی تیتراژ سریال تلویزیونی «معراجی‌ها» به کارگردانی مسعود ده‌نمکی، آهنگسازی امیر توسلی و خوانندگی امیر تیموری رفتیم که در زمان انتشار خود توانست به دلیل حال و هوای ویژه سریال و موسیقی برگرفته از یکی از نوحه‌های حاج محمود کریمی مورد توجه بینندگان این سریال قرار گیرد. سریالی که در زمره آثار تولید شده مسعود ده نمکی در همکاری با تلویزیون بود که در برخی از مقاطع نیز با حاشیه‌ها و اتفاقات تلخی هم روبه‌رو شد. اما هرچه بود فارغ از توانمندی‌های امیر توسلی در حوزه آهنگسازی سریال، در حوزه تیتراژ نیز مورد توجه قرار گرفت.

سریال معراجی‌ها سال ۱۳۹۳ در ۲۹ قسمت از شبکه یک سیما تولید شد و به دلیل نوع نگاه مسعود ده نمکی به موضوع شهدای گرانقدر دفاع مقدس به ویژه شهدای گمنام با حاشیه‌هایی هم روبه‌رو شد حاشیه‌هایی که در بخش‌های مختلف تولید این مجموعه داستانی نیز وجود داشت که اگر بخواهیم در حوزه موسیقی به یکی از این حاشیه‌ها نگاهی بیندازیم می‌توانیم به پخش صدای یکی از خوانندگان معروف موسیقی رپ ایرانی در آن اشاره کنیم که با اعتراض هواداران این خواننده نیز مواجه و در روزهای پخش این سریال تبدیل به یکی از مباحث داغ شد.

داستان سریال «معراجی‌ها» از آنجایی شروع می‌شود که قرار است تعدادی از شهدای گمنام تفحص شده در یکی از دانشگاه‌ها دفن شوند اما گروهی از دانشجویان با تحریک استاد گنجی اقدام به آشوب و جنجال در دانشگاه می‌کنند. همین آغاز قصه‌ای می‌شود که گروه دانشجویان مجبور به سفری ناخواسته می‌شوند.

برزو ارجمند، رضا رویگری، حمید لولایی، اکبر عبدی، محمدرضا شریفی نیا، مهران رجبی، غلامحسین لطفی، نیما شاهرخ شاهی، ماهور عفیفی، سید جواد هاشمی، سید مهرداد ضیایی، کاوه خداشناس، امیر نوری، پندار اکبری، علی صادقی، حدیثه تهرانی، سمانه پاکدل، دانیال عبادی، بهاره افشاری، محمود عزیزی، مریم کاویانی، گیتی معینی، حسین مهری، مجید مشیری، پوراندخت مهیمن، اصغر نقی زاده، لاله صبوری، عباس محبوب، مجید شهریاری، ساقی زینتی، اسماعیل سلطانیان، هما خاکپاش، کیانوش گرامی، احمد ایراندوست گروه بازیگران سریال پربیننده «معراجی‌ها» را تشکیل می‌دادند. سریالی که با حاشیه‌های همیشه همراه مسعود ده‌نمکی و اظهارات تند و تیزش در حوزه فعالیت‌هایی که انجام می‌دهد، شرایطی را برای این مجموعه داستانی فراهم کرد که به دلیل عبور از برخی خط قرمزها در آثار با موضوع دفاع مقدس به ویژه شهدای گمنام توانست مورد توجه مردم قرار گیرد.

اما یکی از نکات مهمی که در سریال «معراجی‌ها» فارغ از محتوا و مضمون اثر مورد توجه قرار گرفت و رفته رفته از مسعود ده نمکی کارگردانی معرفی کرد، که روی این نکته تمرکز ویژه‌ای دارد، موسیقی متن و تیتراژ این سریال بود، چارچوبی که بعد از موسیقی متن بسیار جالب توجه فیلم سینمایی «اخراجی‌ها» ساخته فریدون شهبازیان و آن تیتراژ به یاد ماندنی‌اش به خوانندگی محمد اصفهانی، از ده نمکی هنرمندی ساخت که به موسیقی و ملودی و نوع ساختاری که از این مولفه برای آثارش استفاده می‌کند، دقت ویژه‌ای دارد. دقتی که با انتخاب امیر توسلی برای آهنگسازی سریال «معراجی‌ها» نشان داد که وی علاقه زیادی برای بهتر دیده شدن آثارش با ابزار موسیقی دارد و طبیعتاً همکاری با توسلی این دقت و تمرکز او را بیشتر میان مخاطبان جلوه گر کرد. آن چنان که این آهنگساز در کارنامه و پیشینه فعالیت‌های خود نشان داده بود که دارای توانمندی‌های زیادی برای ساخت ملودی آثار تصویری دارد و می‌تواند بر اساس آنچه کارگردان از محتوای اثرش می‌خواهد، موسیقی را در کار بگنجاند که هم در ارتباط با خط داستانی اثر است و هم می‌تواند مولفه‌های جذب مخاطب را به همراه داشته باشد. دیدگاهی که طی این سال‌ها در کمتر آهنگسازی می‌توان جستجو کرد.

البته امیر توسلی برای ساخت موسیقی متن سریال «معراجی‌ها» کم از حاشیه دور نماند، کما اینکه در یکی از این حاشیه‌ها بود که یغما گلرویی در شهریور ماه سال ۹۳ با انتشار متنی در صفحه فیس بوک خود نوشته بود که در سال‌های گذشته اجرای یکی از ترانه‌هایش با عنوان «کازابلانکا» را به رضا رویگری خواننده- بازیگر واگذار کرده است که در قالب یک آلبوم ولی نه به شکل کامل منتشر شد. ضمن اینکه هیچ گونه هماهنگی با وی در مورد پخش این ترانه در سریال معراجی‌ها، به کارگردانی مسعود ده نمکی انجام نشده است.

جالب اینجا بود که مسعود ده نمکی در واکنش به این اظهارات ضمن اعلام اینکه از این موضوع بی اطلاع بوده، توضیح می‌دهد: مسئولیت این بخش برعهده امیر توسلی آهنگساز معراجی‌هاست و آهنگساز اثر می‌تواند در مورد این موضوع توضیح دهد.

توسلی هم که طی این سال‌ها هنرمندی کم حاشیه‌ای بوده آن زمان در پاسخ به این اتفاقات گفت: صدای رویگری در هماهنگی با کارگردان در بخشی از سریال پخش شده و من در جریان این توافق نبودم.

رضا رویگری هم در آن دوران بعد از انعکاس چنین حاشیه و اظهاراتی در رسانه‌ها بود که در واکنش به این اظهارات گلرویی درباره اجرای بخشی از ترانه کازابلانکا در جریان تولید سریال «معراجی‌ها» پاسخ می‌دهد: ادعای گلرویی بی‌مورد است، به او ارتباطی ندارد که چه شعری خوانده‌ام. من حتی پول هشت شعر را به گلرویی داده اما او هنوز پنج شعر به من داده است بنابراین چه ادعایی دارد.

اما از این حاشیه‌های تمام نشدنی که همواره در کنار ساخت سریال‌ها و آثار تصویری این چنین خودنمایی می‌کنند، بگذریم، طبیعتاً موسیقی تیتراژ پایانی سریال «معراجی‌ها» است که بعد از پخش سریال توانست مورد توجه مخاطبان قرار گیرد، یک ترانه متفاوت برگرفته از یکی از نغمه‌های حماسی محمود کریمی مداح شناخته شده اهل بیت (ع) که توسط یک خواننده کمتر شناخته شده به نام امیر تیموری با مطلع «یه پلاک …» پیش موسیقی تیتراژ سریال «معراجی‌ها» گویا هم نقطه آغاز و هم نقطه پایان خواننده‌ای بود که بعدها دیگر نتوانست بخت و اقبالی که از خوانش تیتراژ سریال معراجی‌ها به دست آورد، در فضای دیگری تجربه کند روی شنوندگان و بینندگان قرار گرفت و تبدیل به یکی از ماندگارترین و خاطره‌انگیزترین تیتراژهایی شد که در ژانر دفاع مقدس ساخته شده‌اند. البته می‌توان گفت موسیقی تیتراژ سریال «معراجی‌ها» گویا هم نقطه آغاز و هم نقطه پایان خواننده‌ای بود که بعدها دیگر نتوانست بخت و اقبالی که از خوانش تیتراژ سریال معراجی‌ها به دست آورد، در فضای دیگری تجربه کند.

خواننده تیتراژ پایانی مجموعه تلویزیونی «معراجی‌ها» پانزدهم مهر ماه سال ۱۳۹۳ بود که پس از واکنش‌های بسیار خوبی که از مخاطبان سریال برای موسیقی تیتراژ پایانی سریال دریافت کرده بود، در گفتگو با خبرنگار زردیس ضمن اشاره به این نکته که استقبال مردم از این قطعه را دور از انتظارش دانسته درباره نحوه حضورش به عنوان خواننده تیتراژ سریال توضیح داد: استقبالی که از تیتراژ پایانی سریال «معراجی‌ها» شده برای من اتفاق باورنکردنی‌ای بود که خودم هم تصور این استقبال را نمی‌کردم به همین دلیل خدا را شاکرم که به همت ترانه زیبا و تلاش ارزشمند امیر توسلی قطعه «یه پلاک» این چنین با استقبال مخاطبان رو به رو شده است.

وی ادامه داد: ترانه‌ای که امیر توسلی برای این قطعه سروده بسیار تاثیرگذار است که بر اساس ملودی نوحه «عشق یعنی یه پلاک» حاج محمود کریمی تنظیم شده است. خوشبختانه با همدلی که پیرامون این فضا وجود داشت، اثر کار آبرومندی شده که من فقط به عنوان خواننده در آن حضور داشتم و بدون تردید اگر تلاش گروه تولید و نوازندگان نبود این اثر با استقبال روبه رو نمی‌شد.

این خواننده در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه با محمود کریمی برای اجرای این ترانه گفتگو داشته یا خیر؟ توضیح داد: من به شخصه ملاقاتی با آقای کریمی نداشتم اما به طور حتم امیر توسلی به عنوان ترانه سرا و آهنگساز این قطعه گفتگوهایی برای اجرای هر چه بهتر کار بر اساس نوحه این مداح صاحب نام داشته است. اما اینکه من به طور مستقیم با حاج محمود گفتگویی داشتم، خیر به این گونه نبوده اما امیدوارم وی از خوانش دوباره این ملودی راضی بوده باشد.

تیموری درباره واکنش مسعود ده نمکی بعد از شنیدن این قطعه که برای تیتراژ پایانی مجموعه انتخاب شده بود، پاسخ داد: بعد از نمایش نسخه سینمایی «معراجی‌ها» در جشنواره فیلم فجر سال گذشته ملاقاتی با آقای ده‌نمکی داشتم که او هم از نتیجه کار راضی بود. گروه بازیگران و سایر عوامل تولید نیز واکنش‌های مثبتی نشان دادند که در فضایی که خوانندگان صاحب نام و مشهوری در عرصه تیتراژ خوانی حضور دارند برایم افتخار بود.

خواننده قطعه «یه پلاک» در ادامه تصریح کرد: باز هم تکرار می‌کنم که اقبال مردم از تیتراژ پایانی مجموعه معراجی‌ها حاصل تلاش یک گروه از هنرمندان بوده که باعث عکس العمل مثبت مخاطبان شده و این برای من باعث افتخار است که وقتی برای اولین بار موفق به خوانش تیتراژ یک مجموعه تلویزیونی می‌شوم آن اثر در حوزه دفاع مقدس و ایثارگری‌های این دوران است به ویژه اینکه در این ترانه شهدای گمنام از توجه ویژه‌ای برخوردار هستند.

وی در پایان صحبت‌های خود گفته بود: تمایلی به تبلیغ بی جهت یک اثر موسیقایی ندارم اما وقتی در این روزها کامنت های مردم را در فضاهای مجازی مطالعه می‌کنم این اتفاق برای من تبدیل به یک رویداد باور نکردنی می‌شود و امیدوارم به سهم خود توانسته باشم در ارائه یک فضایی موسیقایی پیرامون دفاع مقدس کار موثری را انجام داده باشم. البته در آینده نه چندان دور کارهای دیگری را برای تولید و عرصه به مخاطبان ارائه خواهم داد که به زودی جزییات آن را اعلام خواهم کرد.

اگرچه همان گونه که اشاره شد، موسیقی تیتراژ سریال «معراجی‌ها» به واسطه حضور آهنگساز توانمندی چون امیر توسلی و بهره مندی از یک نوحه پرطرفدار از یک مداح شناخته شده توانست نام امیر تیموری را در زمان پخش سریال مطرح کند، اما این شرایط موجب نشد که این هنرمند بتواند خود را همانند بسیاری از هم صنفانش که با موسیقی تیتراژ سریال‌ها و آثار سینمایی وارد مارکتینگ موسیقی ایران شدند، در فرآیند اقتصادی نظام موسیقی قرار دهد. اما همین که موسیقی تیتراژ چنین سریالی موجب شد که از آن به عنوان یکی خاطره ساز ترین موسیقی تیتراژها در ژانر دفاع مقدس یاد کنند، می‌توانند نقطه عطفی در کارنامه کاری یک خواننده کمتر شناخته شده محسوب شود، شرایطی که اگر فضای سالم‌تری در جریان فعالیت‌های موسیقی کشورمان وجود داشت شاید می‌توانست تیموری خواننده را در جایگاه بهتری برای فعالیت‌های آینده اش قرار دهد.