درگیر شدن ایران با این ویروس باعث شد تا بخش‌های عمده زندگی مردم با تغییرات جدی مواجه شود؛ دانش‌آموزان و دانشجویانی که سرخوش سر و صدایشان در حیاط مدرسه و دانشگاه می‌پیچید حالا همه سهمشان از تحصیل یک تلفن همراه یا رایانه است که کلاس‌های درسشان را از آن طریق طی کنند، پزشکان، پرستاران و کادر درمانی مجبور به پوشیدن لباس‌های مخصوص برای جلوگیری از ابتلا به ویروس کرونا هستند و هرروز با اضطراب اینکه ممکن است اعضای خانواده خود را به واسطه ارتباطشان با فضای آلوده بیمارستان به این ویروس مبتلا کنند و حتی شاید باعث مرگ عزیزانشان شوند دست و پنجه نرم می‌کنند، بسیاری از مشاغل دیگر تحت تاثیر مستقیم یا غیر مستقیم کرونا قرار گرفته اند و مفاهیمی مانند ماسک و مواد ضدعفونی کننده بیش از پیش در میان روزمرگی‌های مردم جا گرفته است.

 

ویروس کرونا باعث شده که اقوام و فامیل‌هایی که به صله رحم بسیار اهمیت می‌دادند و مهمانی‌های دوره‌ای برگزار می‌کردند حالا در آرزوی دیدن آشنایانشان هرچند از دور باشند و مردم برای گذراندن اوقاتشان در جمع خانواده و دوستان تا از بین رفتن کرونا لحظه شماری کنند.

بسیاری از مناسبت‌های مذهبی و سنتی نیز در این ۶ ماه تغییر رویه داده است؛ برای مثال گرامی‌داشت عید باستانی نوروز که همه ساله همه مردم ایران به آن اهتمام می‌ورزیدند امسال در حالی که بخش زیادی از مردم در قرنطینه خانگی به سر می‌بردند طی شد و یا مراسم‌های معنوی که همه سال در طول ماه مبارک رمضان برگزار می‌شد تعطیل شده و مراسم احیای شب‌های قدر نیز به صورت محدود و در فضای باز برگزار شد.

تجربه جدید برپایی مراسم عزای حسینی با شیوع ویروس کرونا

فرارسیدن اولین ماه از سال در تقویم هجری قمری برای شیعیان حضرت علی (ع) یادآور واقعه شومی است که در روز دهم ماه محرم برای سومین امام معصوم در دشت کربلا رخ داد و لشکر عظیم دشمنان ایشان را به همراه ۷۲ نفر از یاران با وفایشان به شهادت رسانده و زنان و دخترانشان را به اسیری بردند. شیعیان در این ماه برای همدردی با مصائبی که دشمن بر خاندان پیامبر (ص) وارد کرد به عزاداری می‌پردازند.

هرسال با آغاز ماه محرم حسینیه‌ها پر می‌شد از پرچم‌ها و کتیبه ها، صحن هیئت‌ها پر از عزادار می‌شد و خیل جمعیت چنان در حسینیه‌ها و تکایا برای سیدالشهدا (ع) به سوگ می‌نشست که مدیریت جمعیت عظیم عزاداران برای هیئتی‌ها سخت می‌شد؛ عزاداری در سال‌های گذشته چنان بود که گویا عزای اشرف اولاد آدم است.

امسال، اما پس از اینکه سازمان جهانی بهداشت یکی از خطرناک‌ترین موارد شیوع گسترده ویروس کرونا را حضور در اجتماعات بیش از ۱۰ نفر و رعایت نکردن فاصله ۱ و نیم متری با دیگران معرفی کرد برگزاری خیمه‌های عزای حسینی مانند گذشته نیز غیر ممکن شد. از طرفی از زمان شهادت مظلومانه امام حسین (ع) به جرات می‌توان گفت مراسم سوگواری برای این شهید حتی یک بار هم به تعطیلی کشیده نشده و تمام تلاش شیعیان بر این شد که در راستای دستورالعمل‌های صادر شده برای حفظ سلامت افراد، پرچم عزای حسین فاطمه (س) را نیز بر افرازند تا هم معرفت حسینی فراموش نشود و هم سلامت مردم در سطح جامعه به خطر نیوفتد.

به علاوه موضوعات ذکر شده این اولین محرمی است که سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی در عزاداری برای شهدای کربلا در کنار ملت ایران نیست چرا که دی ماه سال گذشته در حادثه تروریستی فرودگاه بغداد مظلومانه به شهادت رسید و از آن زمان داغی عظیم بر دل مردم ایران نهاد.

ترویج فرهنگ حسینی بر بستر فضای مجازی

همه این‌ها باعث شده است مردمی که امسال با محدودیت‌های فراوان رو به رو هستند از فضای مجازی به عنوان ظرفیتی مناسب برای ترویج فرهنگ حسینی استفاده کنند؛ آن‌ها کمپین‌ها و هشتگ‌هایی را در این فضا به راه انداخته و در انعکاس آموزه‌های امام حسین (ع) و عاشورایی کردن این فضا سهیم می‌شوند. کاربران در محتوا‌هایی که به اشتراک می‌گذارند سعی می‌کنند نام و یاد حاج قاسم را زنده نگه دارند.

در ادامه تعدادی از توئیت‌های کاربران در ایام ماه محرم را مشاهده می‌کنید:

مردم ایران با فرارسیدن ماه عزای امام حسین (ع) شعار‌هایی مانند «هرخانه یک حسینیه»، «هر صفحه مجازی یک حسینیه»، «هر کوچه یک حسینیه» و «ما ملت امام حسینیم» را سرلوحه اقدامات خود در این ایام قرار دهند. حتی برخی از هموطنان ایرانی با راه اندازی روضه‌های خانگی با جمعیتی به اندازه اعضای خانواده خود، پختن نذری برای اهل خانه، برپایی روضه در کوچه و با رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی و ایجاد حسینیه‌های سیار توسط ذاکران اهل بیت (ع) شیوه‌های جدیدی برای برپایی علم سالار شهیدان طراحی کردند.

در ادامه تصاویری از این اقدامات زیبای عاشقان حسینی را مشاهده می‌کنید:

در همین راستا عزاداری‌های مجازی کاربران فرصت‌هایی را به وجود آورده که برای تحلیل آن‌ها خبرنگار زردیسبه مصاحبه با روح الله مومن نسب کارشناس فضای مجازی پرداخته است؛ در ادامه می‌توانید این مصاحبه را مطالعه کنید:

مومن نسب به جمله معروف «کُلُّ یَومٍ عاشورا و کُلُّ أرضٍ کَربَلا» اشاره کرد و گفت: فضای مجازی در دو بخش فضای حسینی و فضای یزیدی در حال فعالیت است؛ در زمین مجازی هم مانند زمین واقعی یک سوی میدان حسینی‌ها هستند و یک سمت آن یزیدی‌ها و این جنگ میان حق و باطل از ازل بوده و تا ابد هم در جریان خواهد بود.

او بیان کرد: در جبهه خودی فضای مجازی با تولید محتوای مذهبی و بازنشر آن و پخش مراسم‌های مذهبی، عزاداری‌ها و سخنرانی‌ها به صورت زنده سعی در پررنگ‌تر کردن جبهه امام حسین دارد؛ در جبهه مقابل هم اعضای پیام‌رسان‌های خارجی و شبکه‌های اجتماعی سعی می‌کنند با محتوا‌های غیر اخلاقی، ایجاد شبهه و تردید در بین مردم و عملیات روانی فعالیت مذهبی افراد را تحت تاثیر قرار دهند.

کارشناس فضای مجازی در این راستا توصیه کرد: بخش حسینی فضای مجازی باید تقویت شود. در پیام رسان‌های داخلی مانند روبیکا، گپ، ایتا، آیگپ و دیگر نرم افزار برنامه‌های ویژه‌ای برای محرم تدارک دیده شده است برای مثال استفاده از این پلتفرم‌ها با اینترنت رایگان در این دهه در دسترس مردم است.

پیام‌رسان‌های داخلی تبدیل به حسینیه‌های مجازی شده اند

مومن نسب ادامه داد: پیرو این موضوع به تازگی در روبیکا مشاهده شدن ویدئوی زنده توسط ۱۳۵ هزار نفر و دانلود محتوا توسط ۱ میلیون کاربر برای برنامه یکی از هیئت‌های مذهبی، رکورد در مشاهده لایو مذهبی را شکست، زیرا رکورد قبلی برای لایو مذهبی درباره مناظره مذهبی در اینستاگرام بود که ۷۰ هزار نفر بازدید داشت. چنین آماری اثبات کننده این است که کشور هم به لحاظ فنی توانایی پشتیبانی از چنین حجمی را دارددو هم این نرم افزار‌ها از یکفیت بالایی برخوردار است. با این اقدامات پیام رسان‌های داخلی به یک حسینیه مجازی تبدیل شده است که این امر مرهون همت جوانان هیئتی است.

او درباره محتوا‌های غیر اخلاقی که در فضای مجازی منتشر می‌شود گفت: از سمت یزیدی پخش‌های زنده شبانه و غیراخلاقی در اینستاگرام بسیار رواج یافته که باید از این موضوع جلوگیری شود، زیرا این امر به عنوان آسیب جدی می‌تواند جوانان را از مسیر امام حسین (ع) و خون شهدای کربلا دور کند.

فضای مجازی عرصه نبرد یزید زمان و حسین زمان

این کارشناس فضای مجازی در ادامه افزود: فضای مجازی عرصه تمام نمای نبرد حق و باطل بین حسین زمان و یزید زمان است. امید است مردم و مسئولان در سمت جبهه خودی قرار گرفته و از زیر ساخت ها، توانمندی‌ها و تولیدات داخلی حمایت کنند و سعی کنند جزو تقویت کنندگان جبهه یزید نباشند.

مومن نسب درباره ضرورت دورکردن مردم از فضای آلوده پیام رسان‌های خارجی تصریح کرد: امام حسین (ع) علیه حاکمیت شیطان و فساد قیام کردند؛ در حال حاضر مدیریت اینستاگرام توسط یک صهیونیست انجام شده که شمر زمانه محسوب می‌شود. به همین دلیل باید هرچه در توان داریم برای بیرون آوردن مردم از زمین دشمن به کار گیریم، چون محتوا‌های خوبی که در این فضا توسط افراد اشتراک گذاری می‌شود یا به وسیله سیاست‌های اینتساگرام از این فضا حذف می‌شوند و یا آنقدر محتوا‌های غیراخلاقی برجسته سازی می‌شوند که محتوا‌های مطلوب ناخواسته به حاشیه رانده شوند، ضمن اینکه محتوا‌های تایید شده اینستاگرام اغلب غیراخلاقی هستند و رنگ و بویی از مذهبیت ندارند.

او فعالیت پلتفرم‌های داخلی را مطلوب عنوان کرد و گفت: در حال حاضر پیام‌رسان‌های داخلی نیز با کیفیت در حال خدمات رسانی هستند و پا به پای پلتفرم‌های خارجی فعالیت می‌کنند. تلاش کنیم مردم را از بستر تحت تسلط دشمنان خارج کرده و به سمت و سوی فضای سایبری داخلی سوق دهیم.

تردد جوانان در پیام‌رسان‌های خارجی به مثابه عبور از باتلاق است

کارشناس فضای مجازی بیان کرد: وقتی جوانی برای دنبال کردن محتوای مذهبی به اینستاگرام رجوع می‌کند باید از یک باتلاق عبور کند و معلوم نیست که در عبور و مرور از این باتلاق جان و اعتقاداتش را سالم گذر دهد یا نه؛ به همین دلیل باید تمرکز ویژه بر این موضوع باشد که مردم را متقاعد کنیم از محصولات و نرم افزار‌های داخل کشور استفاده کنند تا از افشای اطلاعاتشان، خروج ارز از کشور و اشتراک گذاری محتوای نامناسب جلوگیری شده و از فعالان این حوزه که پیام رسان‌های داخلی را راه اندازی کرده اند نیز حمایت شود. باید مردم را از بستر‌های خارجی نجات دهیم نه اینکه بهانه‌ای برای حضور بیشتر آن‌ها در این فضا شویم.

مومن نسب ادامه داد: اگر کسی می‌خواهد دل به کار حسینی بدهد کانال یا صفحه‌ای در پیام رسان داخلی ایجاد کند و محتوای تولیدی خود را در آن به اشتراک بگذارد، در این شرایط می‌تواند با تبلیغ این صفحات در پیام رسان‌های خارجی، مخاطبان خود را به سمت استفاده از پیام رسان داخلی نیز سوق دهد.

او با اشاره به اینکه پلتفرم‌هایی مانند اینستاگرام در ایران تداوم چندانی نخواهند داشت نمونه‌های مشابه داخلی آن را جاگزینی مناسب برای جلوگیری از مختل شدن برخی فعالیت‌های مجازی دانست.

کارشناس فضای مجازی عنوان کرد: بر اساس آمار اعلام شده از سوی شورای عالی فضای مجازی نیمی از مردم کشور از پیام رسان‌های داخلی استفاده می‌کنند. در چنین شرایطی استفاده از پیامرسان‌های داخلی ترافیک اینترنت کمتری را از مردم کسر می‌کند و در شرایط اقتصادی کنونی مردم هم حاضر به پرداختن هزینه‌های اینترنت اضافه نخواهند بود. مجموع این عوامل فرصت خوبی برای کوچ مردم به نرم افزار‌های داخلی را فراهم می‌کند.

مومن نسب از مسئولان خواست: می‌طلبد تا هزینه‌های استفاده از شبکه‌های اجتماعی در این زمینه به ارزان‌ترین حد ممکن در اختیار کاربران قرار بگیرد و شرکت‌های ارائه دهنده اینترنت خدمات خود برای این پیام رسان‌ها را رایگان یا با هزینه ناچیز درنظر بگیرند.

ضرورت نظارت جدی بر برخی اکاذیب که از سوی بعضی ذاکران و مداحان مطرح می‌شود

او در خصوص لزوم توجه به معرفت حسینی در جلسات عزای سالار شهیدان اظهار داشت: کم توجهی به معرفت حسینی از قدیم در برخی از هیئات دیده می‌شده است. در راستای تقویت این موضوع باید محتوای منابر تقویت شود، در منابر حضوری و مجازی محتوای متقن و حیات بخش ارائه شده و سبک زندگی افراد نه تنها در ایام ماه محرم بلکه در تمام روز‌های سال امام حسینی شود.

کارشناس فضای مجازی بیان کرد: باید بر اغراق گویی و محتوا‌های کذبی که بعضی از مداحان به اهل بیت (ع) نسبت داده می‌شود نظارت جدی باشد. اگر محتوا‌های مطلوبی در مداحی‌ها و منبر‌ها ارائه شود در مجالس حضوری و مجازی باعث افزایش سطح معرفت مردم می‌شود.

عزاداری مجازی مکملی برای عزاداری حضوری است نه جایگزین آن

مومن نسب تاکید کرد: مراسم‌های مجازی باید مکمل مراسمات حضوری باشد نه جایگزین آن؛ خدا یاور جماعت است و پس از شیوع ویروس کرونا باید حضور در مراسم‌های حضوری پررنگ شود. امسال هم باید حضور فیزیکی در عین رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی اولویت هیئات باشد در غیر این صورت برای روحیه اجتماعی افراد هم مناسب نیست.

او بهره برداری از شبکه ملی اطلاعات را یکی از روش‌های موثر برای دسترسی آسان مردم به محتوا‌های مذهبی منتشر شده در فضای مجازی عنوان کرد.

مراقب گرگ شبهه در لباس بره باشید

کارشناس فضای مجازی گفت: افرادی که گروه‌ها و کانال‌های کوچک برای خودشان در این فضا راه ندازی کرده اند از دوطریق می‌توانند فرهنگ عاشورا را در این ایام تبیین کنند؛ اول اینکه تولید محتوا کنند و در قالب فایل‌های چند رسانه‌ای محتوا‌های مفید برای اعضای گروه یا کانالشان به اشتراک بگذارند و دوم اینه محتوا‌های تولید شده را در کانال یا گروه خود بازنشر دهند. برای تولید محتوا افراد باید از منابع قوی استفاده کنند تا محتوای جذاب و مفید تولید شود و برای بازنشر محتوای تولید شده نیز باید حتما به موثق بودن منبع آن توجه کنند تا از انتشار فایل‌های شبهه‌ناک و نامناسبی که در قالب محتوای عزاداری امام حسین در فضای مجازی منتشر می‌شود جلوگیری کنند.

سالمندان را در عزاداری مجازی خود شریک کنید

مومن نسب درباره ضرورت تکریم افراد سالمند و توجه به آنان در این ایام توضیح داد: درگذشته همواره بزرگ یک خاندان و خانواده مورد احترام ویژه اعضای آن خانواده بود و در ایام محرم نیز با راه اندازی هیئت‌های خانوادگی به صورت دسته جمعی در ثواب برپایی این عزاداری‌ها شریک می‌شدند؛ امسال بسیاری از افراد مسن که توانایی استفاده از ظرفیت‌های فضای مجازی برای عزاداری را ندارند شرایط ویژه‌ای را تجربه می‌کنند. می‌طلبد تا در این وضعیت فرزندان خانواده با جمعیتی بسیار محدودتر از سال‌های گذشته و به گونه‌ای که سلامت افراد مسن به خطر نیوفتد، در ایام عزای حسینی دورهمی تشکیل دهند و آن‌ها را نیز در عزاداری‌های مجازی خود شریک کنند و یا مجلس روضه خانگی برای اعضای خانواده راه اندازی کنند. تنها ماندن افراد مسن در چنین وضعیتی به ویژه در ایام تاسوعا و عاشورا می‌تواند برای روحیه آن‌ها مضر باشد.

او بیان کرد: حتی غیر مسلمانان نیز در کشور به امام حسین (ع) ارادت خاصی دارند و در این ایام کانال‌هایی که در حوزه سرگرمی در فضای مجازی فعالیت دارند نیز ارادت خود را به شهدای کربلا ابراز می‌کنند در نتیجه مسیر سختی برای سوق دادن کاربران شبکه اجتماعی به سمت مسیر امام حسین (ع) وجود ندارد. مانند خانه‌ها که این روز‌ها به پرچم سید الشهدا (ع) مزین شده، هرکس صفحه مجازی خود را هم به نام این امام رئوف آراسته کرده است.

کارشناس فضای مجازی درباره نحوه انتشار محتوا در پلتفرم‌های مختلف گفت: محتوا‌های با کیفیت، فاخر، اثرگذار، کم حجم و متناسب با شرایط فضای مجازی راه خودشان را پیدا می‌کنند. در چنین شرایطی فرصت خوبی برای برنامه ریزی جشنواره مجازی ویژه افرادی که محتوا‌های فرهنگی تولید کرده اند فراهم است تا برای ادامه مسیرشان تشویق و حمایت شوند.

مومن نسب در پایان اظهار داشت: در کنار تمام مزیت‌هایی که فضای مجازی در دوران شیوع کرونا برای عزاداری امام حسین (ع) فراهم کرده است افراد باید مراقب آسیب‌های این فضا از جمله ایجاد اعتیاد و تهدیدی که برای سلامت جسمانی‌شان در استفاده بی رویه از این فضا وجود دارد نیز باشند.

گزارش از عطیه طالب‌پور

انتهای پیام/